Şirket-i Mülk Nedir? Cevaz Şartları Nelerdir?

Açıklama

İslâm fıkhına göre, bu şirketin tanımı, “Şirket-i Milk” şeklindedir. Milk, mülk de dâhil eşya üzerinde sahip olunan haktır.

Hocalarımız, günümüzde genellikle bu kullanım yaygın olduğundan ve Türkçede de bu şekilde ifade edildiğinden başlıkta geçen kullanımı tercih etmiş olmalılar.

Şirket-i mülk sistemi: Katılan iştirakçilerin birbirlerine karz, (borç) verdiği ya da şartlı hibede bulunduğu bir sistem değildir. Aksine bu sistem; içerisinde olan katılımcıların, bir malda ortak bir paydaya sahip olduğu ve yapılan ödemelerin ortak bir mal alınması için kurulan bir sistemdir.

Diğer Modellerden Farkı

• Karz olmadığı için “menfaat celbeden borç faizdir” ilkesini ihlâl etmemektedir.
• Şartlı hibe olmadığı için sonu itibariyle vade faizine düşme ihtimali yoktur.
• Müşâreke-i mütenâkısa modeli olmadığı için ortaklık süresinde oluşabilecek masraflar, sadece kurası çıkan kişiye ilzam edilmeyecek veya zımnında bulunan mudarebe (emek-sermaye ortaklığı) anlayışındaki sorunlara (ve daha nice sıkıntılara) da böylelikle düşülmemiş olacaktır.
• Bu sistemde tıpkı ortak bir mal alma anlayışı ile hareket edilmekte ve toplanan paralar katılımcıların da hisse sahibi olduğu kolektif (ortaklaşa) bir mal alma mefkûresi söz konusu olmaktadır.
• Nasıl ki 3-5 kişi bir araya gelip ödedikleri para ile ortak bir arsa alacak olsalar, bu işte bir sıkıntı olmadığı ve bir mülk ortaklığı söz konusu olduğu için burada da aynı mantıkla hareket edildiğinden dolayı bir sıkıntı söz konusu olmamaktadır.

Caiz Olabilmesi İçin Riayet Edilmesi Gereken Şartlar

Bu sistemin caiz olabilmesi için uyulması gereken maddeler şu şekildedir:

1. Önce model olarak bu sisteme girildiği net olmalıdır.
2. Bu sisteme para almak için değil de, sadece mal alımı için girilmelidir.
3. Sisteme girdiğinizde ilgili organizatör firmaya, sizin adınıza mal alım-satımı için vekâlet verilmelidir.
4. Bu sistemde ödenen paraların kasası ayrı olmalı, caiz olmayan modeller ile bir olmamalıdır.
5. Kişi kura kendisine çıkınca, ilgili organizatör firmaya mal alımı için vekâlet vermelidir.
6. Burada bazen mal alımı yapılmama durumu düşünülebilir. Bu kesinlikle caiz olmayacaktır. Bu nedenle şirket-i mülkte mal alımı, olmazsa olmazdır.
7. Vekâleti alan kişi alacağı ev veya arabayı vekâlet verilen şahıslar adına almalıdır.
8. Malın, vekâleten alımı yapıldıktan sonra tekrar ilgili organizatör firmaya gelerek diğer iştirakçilerin hissesi (önceden onlardan vekâlet almış ve onlar adına söz sahibi olan) organizatör firmadan satın alınmadır.
9. Bu andan sonra ise alınan ürün artık tüm grubun değil; bilâkis sadece kurası çıkan bu kişinin olacaktır.
10. Bu sistemlerde kasko ve benzeri sigortalar caiz değildir. Sadece DASK gibi olmazsa olmaz sigortalar yaptırılabilir.

İsmailağa Fıkıh Kurulu

İktibas: Lalegül Dergisi, Sy. 83 (Ocak/2020), s. 36.