- Deprem Nasıl Meydana Gelir?
- Fay Hattı Ne Demektir?
- Depremin Büyüklüğü ile Şiddeti Aynı mı? Deprem Büyüklüğü ile Şiddeti Arasında Ne Fark Var?
- Türkiye’deki Deprem Bölgeleri Nereler? Türkiye'de En Riskli Yerler Nereler?
- Kuzey Anadolu ve Doğu Anadolu Fay Hatları Ne Demektir, Nasıl Oluşmuştur?
- Türkiye Neden 1. Derece Deprem Bölgesi?
- İstanbul Depremi Kesin Olacak mı?
- İstanbul Depremi Ne Zaman Olacak? İstanbul Depremine Kaç Sene Kaldı?
- İstanbul Depreminde Kaç Kişi Ölecek? İstanbul'da Kaç Bina Yıkılacak?
Deprem ne demektir? Deprem nasıl oluşur? Neden deprem oluyor? Fay ne demektir? Fay hattı ne demektir? Fay hattı haritası. İstanbul depremi ne zaman? İstanbul’da neden deprem bekleniyor ve depremle ilgili daha pek çok temel sorunun cevabını istifadelerinize sunuyoruz…
Türkiye, konumu gereği yaşanacağı kesin fakat ne zaman yaşanacağı belli olmayan depremlerini bekliyor. Peki, neden Türkiye’de deprem oluyor? Bu depremlerin nerelerde olacağı belli mi?
Depremle ilgili sorulara cevap ararken, öncelikle yeryüzünü tanıyalım…
Deprem Nasıl Meydana Gelir?
Dünyamızın yüzeyi yani yer kabuğu birçok levhadan oluşur. Yeryüzü sabit gözükse de bu levhalar aslında milyonlarca yıldır hareket hâlinde. Birbirlerine yaklaşır-uzaklaşır veya birbirlerine sürterek kayarlar. Bu hareketler çok yavaş ve çok uzun sürelerde olur. Örneğin yılda 1 cm’den yirmi 20 cm’ye kadar varan hızlarla.
Fay Hattı Ne Demektir?
İşte, bütün bu levhaların sınırlarındaki hareketli kesimlere “fay hatları” denir. Levhaların hareketleri sonucu fay hatlarında gerilme ve sıkışmalar olur, enerji birikir. Kısa sürede bu enerji açığa çıktığındaysa depremler meydana gelir.
Depremin büyüklüğü deprem sırasında açığa çıkan enerjinin bir ölçüsü olarak tanımlanıyor. Örneğin 6 büyüklüğünde bir depremde açığa çıkan enerji 15 bin ton patlayıcının ortaya çıkardığı enerjiye eşit. Bu da Hiroşima’ya atılan atom bombasıyla hemen hemen aynı. Ancak deprem büyüklüğünün logaritmik artmasından dolayı 7 büyüklüğünde depremde ortaya çıkan enerji, 6 büyüklüğünde depremin yaklaşık 32 katına çıkıyor. Bu da 480 bin ton patlayıcıyla aynı büyüklükte enerjiye eşit.
Depremin Büyüklüğü ile Şiddeti Aynı mı? Deprem Büyüklüğü ile Şiddeti Arasında Ne Fark Var?
Depremin şiddeti ise depremin büyüklüğüyle çokça karıştırılan bir kavram. Deprem şiddeti, depremde ortaya çıkan enerjiden bağımsız olarak, onun yapılar, doğa ve insanlar üzerinde etkilerinin bir ölçüsü. Bu etki depremin büyüklüğü, odak derinliği, uzaklığı, yapıların depreme karşı gösterdiği dayanıklılıkla değişiklik gösterebiliyor. Yani iki farklı şehirde aynı büyüklükteki depremlerin şiddetleri farklı olabiliyor.
Türkiye’deki Deprem Bölgeleri Nereler? Türkiye’de En Riskli Yerler Nereler?
Peki, Türkiye’nin bulunduğu konum ülkeyi depremler açısından nasıl etkiliyor?
Türkiye’nin bu deprem haritasına baktığınızda her taraf ciddi bir deprem bölgesidir ve yıkıcı depremler de olur. Türkiye’nin büyük bölümü Anadolu levhası üzerinde; güneyinde Arap ve Afrika, kuzeyinde ise Avrasya levhaları yer alıyor. Arap ve Afrika levhaları kuzeye, yani Avrasya levhasına doğru hareket ediyor. Bunun sonucu Türkiye’nin doğusu sıkışıyor ve burada bir deprem bölgesi oluşuyor.
Kuzey Anadolu ve Doğu Anadolu Fay Hatları Ne Demektir, Nasıl Oluşmuştur?
Türkiye’nin doğusu sıkıştıkça Anadolu levhası her yıl 2 cm2 kadar batıya doğru iki fay boyunca ilerliyor. Bunlar: Doğu Anadolu (DAF) ve Kuzey Anadolu (KAF) fayları.
Bu iki fay, deprem bölgelerini oluşturuyor. Öte yandan Afrika levhası, Girit civarında yavaş yavaş Anadolu levhasının altına dalıyor. Bu baskılar Anadolu levhasında saat ibresinin aksi yönünde bir dönme hareketi yaratıyor. Kuzey-güney yönünde bir gerilmeye neden oluyor ve Türkiye’nin batı Anadolu’daki deprem bölgesini oluşturuyor.
Türkiye Neden 1. Derece Deprem Bölgesi?
Özetle yeryüzü levhalarının mekanizmaları sebebiyle Türkiye’nin yaklaşık yüzde doksanı 1. Derece deprem bölgesi. İşte, Türkiye’nin sadece Konya ovası, Aksaray yöresi yani iç Anadolu’da bir kesim var ki orada artık yani diyelim 3.-4. derece deprem bölgesi oluyor. Kuzey Anadolu Fay Hattında (KAF) Son Yüzyılda Yaşanan Büyük Depremler Sırasıyla:
1939 Erzincan
1942 Tokat-Erbaa
1943 Samsun-Lâdik
1944 Bolu-Gerede
1957 Bolu-Abant
1967 Adapazarı-Mudurnu
1999 Gölcük ve Düzce Depremleri
Doğu Anadolu fay hattında da son yüzyılda art arda depremler yaşandı. Son büyük deprem de Elazığ’da meydana geldi. Prof. Dr. Naci Görür’e göre, 24 Ocak 2020’deki Sivrice-Elazığ depremi Doğu Anadolu Fay (DAF) hattı açısından endişe verici bir dönüm noktası niteliğinde.
Alışkanlığını devam ettirir onun gibi kırılmaya başlarsa, bu demektir ki, belli fasılalarla Bingöl Karlıova’dan başlayıp Hatay’a kadar büyük depremleri kıra kıra gidebilir. Oradaki insanlar deprem bakımından daha bilinçsiz ve görece ekonomik yönden daha güçsüz. O nedenle buradaki yapı stoku daha kötü ve daha fazla hasar görür diye ciddi endişelerimiz var.
İstanbul Depremi Kesin Olacak mı?
Jeologlara göre, doğrultu atımlı faylarda deprem olan yerde enerji boşalır ama devamında her iki yöne doğru bir kısım enerji transfer edilebilir. Transfer edildiği yerde stres artar ve burada da bir deprem meydana gelebilir. Doğu Anadolu ve Kuzey Anadolu fay hatları da doğrultu atımlı fay hatları.
İstanbul’da deprem beklenmesinin en önemli sebebi, KAF’ta son yüzyılda yaşanan kırılmalar. KAF, Marmara’nın Batısında Saroz açıklarında 1912’de kırılmış. 1999’da diğer ucu kırıldı ve ortası gerildi. Artık ortasının da kırılması ve dolayısıyla Büyük Marmara Depreminin olması bekleniyor.
İstanbul Depremi Ne Zaman Olacak? İstanbul Depremine Kaç Sene Kaldı?
Depremin zamanlaması hakkında şu ana kadar yapılmış en itibarlı çalışma, Amerikalı Jeofizikçi Tom Sarsons’un 2004’te yayınlanan araştırması. Araştırma, 2004’ten sonra 30 yıl içinde Marmara Denizinin altında 7’den büyük deprem olma olasılığını hesaplıyor. Buna göre, 2014’e kadar bu olasılık %10’du. 2024’e kadar %50, 2034’e kadarsa %62 ihtimalle deprem yaşanacak.
Adalar’ın güneyinde olan fay yaklaşık 65 km. Kırılırsa 6’lar mertebesinde deprem üretir, Adalar’la Orta Marmara çukurluğu 70-80 km uzunluğunda. Bu fay kırılırsa minimum 7.2 deprem bekliyoruz; ama ikisi birden kırılırsa depremin boyutu 7.5’ları bulabilir.
7.4 aşağı-yukarı 45-50 saniye sürmüştü; bu da aşağı-yukarı o kadar, 40 saniyeden az olmaz herhâlde. Kuzey Anadolu Fayının ürettiği bütün büyük depremler sonucunda tsunami olmuştur. Marmara Denizi’nin kuzey kıta kenarındaki kayalar çoğunlukla stabilitesi fazla olmayan, kolaylıkla heyelan yapan kayalardan meydana gelmiş. Dolayısıyla titreşim fazla olunca o kuzeyden denizaltı heyelanları oluyor ve o heyelanlar tsunamiye benzer bir su hareketine neden oluyor. Dolayısıyla yani 7’nin üzerinde her depremde biz bekliyoruz.
İstanbul Depreminde Kaç Kişi Ölecek? İstanbul’da Kaç Bina Yıkılacak?
İBB’nin 2019 deprem çalıştayı raporuna göre, İstanbul’da toplam 1 milyon 175 bin bina var. Olası bir büyük depremde, 50 bin binanın yıkılacağı ya da yüksek hasar alacağı, 200 bin binanın ise orta ve üst düzey hasar alacağı öngörülüyor. Aynı rapora göre, İstanbul’un anlık hane nüfusu gündüz 6, gece 15 milyon civarında. Dolayısıyla olası bir depremde çok büyük can kayıplarının yaşanabileceği düşünülüyor.
Raporda deprem öncesi ve sırasında alınabilecek önlemlere dikkat çekiliyor. Özetle, deprem öncesinde imar planlarının gözden geçirilmesi, aile afet planının yapılması, deprem sırasında panik yapılmaması ve korunaklı yerlere sığınılması, sarsıntının hemen sonrasında olası yangınlara hazır olunması, acil yardım bilgisine sahip olunması ve bina tahliye planlarına uygun hareket edilmesi. Deprem sonrasındaysa arama kurtarma faaliyetlerinin koordine edilmesi, alt yapıya müdahale edilmesi ve kapsamlı afet tıbbî yardımının başlamasının önemine dikkat çekiliyor. Bazı uzmanlarsa deprem ânında iletişimin önemine vurgu yapıyor ve mevcut iletişim alt yapısının çökebileceği öngörülü, buna alternatif başka sistemlerin de geliştirilmesinin önemine vurgu yapıyor…
Kaynak: BBC Türkiye
Yorum Yazın
Yorum Ekleyin